İsrail, tarih boyunca farklı kültürlerin, dinlerin ve etnik grupların kesiştiği, hem çatışmalar hem de dayanışmalarla şekillenmiş bir coğrafyada yer almaktadır. Modern İsrail toplumunun temelleri, 19. yüzyılın sonlarında başlayan Siyonist hareketle atılmıştır. Avrupa’dan gelen Aşkenaz Yahudileri ile Orta Doğu ve Kuzey Afrika’dan göç eden Mizrahi ve Sefarad Yahudileri, yeni devletin demografik ve kültürel omurgasını oluşturmuştur. Ancak bu gruplar arasında kültürel farklılıklar, toplumsal sınıf ayrımları ve siyasi görüş ayrılıkları uzun yıllardır varlığını sürdürmektedir.
Yahudi toplumu kendi içinde seküler, Ortodoks ve ultra-Ortodoks (Haredi) gruplara ayrılmaktadır. Seküler kesim, Batılı değerlere ve teknolojiye daha yakınken, ultra-Ortodokslar geleneksel yaşam biçimlerine sıkı sıkıya bağlıdır. Bu farklılıklar eğitim sistemi, askerlik hizmeti ve kamusal roller gibi konularda sıkça tartışma yaratmaktadır. Haredi toplumu, yüksek doğum oranlarıyla hızla büyümekte ancak iş gücüne katılım oranı düşüktür. Bu durum, hem ekonomik hem de toplumsal entegrasyon açısından önemli bir sınav oluşturmaktadır.
İsrail toplumunun yaklaşık yüzde 20’sini oluşturan Arap vatandaşlar, etnik ve siyasi olarak İsrail-Filistin çatışmasının merkezindedir. Bu grup; Müslümanlar, Hristiyanlar ve Dürzilerden oluşmakta ve çoğu zaman ikinci sınıf vatandaş muamelesi gördüklerini dile getirmektedir. İsrail’deki Araplar, Filistin halkıyla etnik ve kültürel bir yakınlık içinde olmakla birlikte, İsrail vatandaşı olmanın getirdiği çelişkili bir konumda bulunmaktadırlar. Bir yandan İsrail parlamentosunda temsil edilmekte, sağlık ve eğitim hizmetlerinden faydalanmakta; diğer yandan toprak hakları, kamu kaynaklarına erişim ve iş gücü piyasasında ayrımcılık gibi sorunlarla mücadele etmektedirler. Filistin meselesinde çoğu Arap vatandaş, iki devletli çözümü savunmakta ve İsrail devletinden hem kendi eşit yurttaşlık haklarını hem de Filistinlilerin ulusal haklarını tanımasını talep etmektedir.
İsrail ekonomisi, dünyada “start-up nation” (girişimci ulus) olarak anılmasına neden olan yüksek teknoloji ve inovasyon kapasitesiyle dikkat çeker. Tel Aviv ve çevresinde yer alan “Silicon Wadi”, yapay zeka, siber güvenlik, biyoteknoloji ve tarım teknolojileri gibi alanlarda binlerce girişime ev sahipliği yapmaktadır. Bu başarıya rağmen, toplumun tüm kesimleri bu ekonomik büyümeden eşit şekilde faydalanamamaktadır. Ultra-Ortodokslar ve Arap vatandaşlar, genel iş gücü piyasasına entegrasyonda geri planda kalmakta; bu da gelir eşitsizliklerini derinleştirmektedir.
Tarım, İsrail’in hem ekonomik hem de ideolojik tarihinde merkezi bir yer tutar. Kuruluş yıllarında tarım, ulusal kimliğin inşasında ve göçmenlerin istihdamında önemli bir araç olmuştur. Bugün ise tarım sektörü, ileri teknoloji ve sürdürülebilirlik ilkeleriyle küresel düzeyde dikkat çeken bir model sunmaktadır. İsrail, sınırlı doğal kaynaklarına rağmen damla sulama, topraksız tarım ve dijital tarım çözümleriyle tarımda çığır açmıştır. Bu başarıda kibbutz ve moshav gibi kolektif üretim modelleri büyük rol oynamıştır. Kibbutzlar, kolektif mülkiyet ve dayanışma ilkesine dayalı tarım yerleşimleri iken; moshavlar daha çok bireysel mülkiyete dayalı, kooperatif destekli üretim birimleridir. Bu sistemler zaman içinde özelleşmiş, bazıları sanayi ve teknoloji sektörlerine yönelmiştir.
Ayrıca, İsrail tarımının stratejik hedefleri arasında iklim değişikliğine dirençli üretim sistemleri geliştirmek, su kaynaklarını en verimli şekilde kullanmak ve tarım ihracatını artırmak yer almaktadır. Ülkenin tarım vizyonu, sürdürülebilirlik temelli bir çerçevede şekillenmiş ve ulusal belgelerle desteklenmiştir. Tarımda yenilikçiliği teşvik eden devlet kurumları, üniversitelerle işbirliği içinde AR-GE faaliyetlerini sürdürmektedir.
Rostra Strateji Yapay Zeka Asistanı (ChatGPT Plus-4.5 Araçları ile Oluşturulmuştur.)
ROSTRA STRATEJİ 